Yazar "Orhun, Murat" seçeneğine göre listele
Listeleniyor 1 - 14 / 14
Sayfa Başına Sonuç
Sıralama seçenekleri
Öğe A survey about machine translation of Turkic languages(Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 2018) Orhun, MuratÖZET: Internet teknolojisinin geli?mesiyle, Internet destekli ortamlarda dosya yazmak ve geli?tirmek önemli i?levler olarak kabul edilmi?tir. Bu çe?it i?levler, imla düzeltmek, belli bir hecelerden sonra sözcükleri otomatik biçimde tamamlamak, sözcükleri bir dilden bir ba?ka dile bilgisayarlı aktarmak, dosyaların tümce yapısı ve kullanılan sözcüklerine göre içerik özetlemek ve analiz etmek gibi güncel ve önemli konuları kapsıyor. Sosyal ileti?im teknolojileri ve araçlarının geli?mesiyle, sürekli üretilen dosyaların analiz edilmesi ve farklı diller arasında aktarılması gün geçtikçe daha çok önem kazanıyor. ?nsan gücüyle bu çe?it çalı?maların hızlı ve doğru bir biçimde yapılması oldukça zordur. Bu nedenle, bilgisayar destekli dil ara?tırmaları önem kazanmı?tır ve yeni bilimsel çalı?ma alanı olan bili?imsel dilbilimi ?ekillenmi?tir. Türk dilleri ailesinde, Türkiye Türkçesi bili?imsel dilbilimi alanında en çok çalı?ılan dildir ve pek çok proje geli?tirilmi?tir. Diğer Türk dilleri ile ilgili bili?imsel dilibilimi çalı?maları henüz ba?langıç düzeyindedir. Bu makalede Türk dillerinin bazı önemli özellikleri açıklanmı?tır ve ?imdiye kadar yapılan bilgisayarlı aktarma ve doğal dil çalı?maları özetlenmi?tir. Tüm Türk dilleri, hatta diğer Altay dilleri arasında aktarma yapabilecek bir bilgisayarlı aktarma sisteminin geli?tirilmesi için, tüm Türk dilleri sözcüklerinin tek çe?it etiket ile i?aretlenmesi önerilmi?tir ve bu çe?it etiketlerin kullanılırlığı örnekler ile açıklanmı?tır.Öğe A SURVEY ABOUT MACHINE TRANSLATION OF TURKIC LANGUAGES(2018) Orhun, MuratWith developing Internet technology, it becomes important tasks to write and editdocuments through the Internet supported tools. In such tasks, spell checking, auto completingwords after some syllables, machine translation of words from one language to another, contentsummarizing and analyzing according to words and sentence structure in a file, are consideredpopular and important topics. With improving social communication technology and devices,analyzing continuously produced documents and translation between different languages arebecoming more important day after day. It is difficult to handle such task with manually withoutany error and with high speed. Because of these reasons, computer supported researchlanguages come into prominence and a new filed, which is computational linguistic, formed inscience. Turkish is one of the most computational researched language in Turkic languagefamily and a lot of projects have been done. For other Turkic languages, computationalresearches are still at the beginning stage. This paper describes some main properties of theTurkic languages and summarize machine translations and natural language researches thathave been done so far. A unique tagging system for Turkic word is suggested to implement amachine translations system between all Turkic languages, even between other Altaiclanguages. The usability of the unique tags is explained with examples.Öğe Android Based WI-FI Controlled Robot using Raspberry Pi(IEEE, 2017) Gulesci, Mehmetcan; Orhun, MuratThis paper shows a way to control a robot using Raspberry Pi and application built in the Android Platform. The purpose of this paper is to control the robot as upward, backward, right or left side and get a live video stream on Android phone from USB Cam by using Raspberry Pi. The Android phone and Raspberry Pi hoard is connected through WI-FI. As designed, the Android application is the command control center for the robot. The signals which is generated from Android app are sent to Raspberry pi and Raspberry pi receives these signals according to a program written in the python programming language in Raspberry pi. So the commands are processed and the robot is directed with user directive.Öğe Computational Comparison of the Uyghur and Turkish Grammar(IEEE, 2009) Orhun, Murat; Tantug, A. Cueneyd; Adali, Esref; Soenmez, A. CoskunThis paper describes the differences between Uyghur (spoken in Sin Kiang, China) and Turkish Grammar on the sentence level. There are not many researches about natural language processing on Turkic languages except than Turkish. Uyghur language is one of the old and rich language in the Turkic language family. Even though both of these languages belong to the same language family, there are some important differences between them. Because of these reasons, it is not possible to implement a machine translation system between Uyghur and Turkish languages, which works on word by word translation simply. All of the words in the sentences must be analyzed at the morphologic level and define some translation rules, in order to avoid lost original sentence's mean. We hope this paper give some contribution for advanced studies to the Uyghur language in Machine Translation and Natural Language processing.Öğe Computational Comparison of Uyghur and Uzbek Languages(Int Center Research & Development, 2015) Orhun, Murat[Abstract Not Available]Öğe DICTIONARY STUDIES IN UYGHUR(Adem ÖGER, 2022) Orhun, MuratDictionary studies take an important place in language research because the dictionary is a collection of words used in a language. As time progresses, there are also changes in words. While new words are produced or adopted from other languages, previously used words may not be used as widely as before. Due to political reasons, different regions of residence, religious beliefs, social and cultural influences, different words may be used for similar things in the language used by people belonging to the same nation, tribe, or society. Apart from these, previously used words can change due to reasons such as alphabet change and spelling rules. Today, with the development of language research, especially in computer-assisted artificial intelligence studies, words are more effective than ever before. The Uyghurs are among the early urbanizing nations in the world and have made significant contributions to the history of humanity. Among these contributions, language and literature come to the fore, apart from areas such as handicrafts, painting, miniatures, and music. The reasons of this situation are that the Uyghurs have used many alphabets until today, they have created countless literary works and they have created dictionaries of Uyghur. In this article, dictionaries written about Uyghur until today have been researched and a bibliography of the dictionaries has been created.|Sözlük çalışmaları dil araştırmalarında önemli konumda yer alır. Çünkü sözlük bir dilde kullanılan sözcüklerin toplamıdır. Zamanın ilerlemesi ile sözcüklerde de değişikler yaşanır. Yeni sözcükler üretilir ya da diğer dillerden kabul edilen sözcükler, daha önce kullanılan sözcüklerin yerini almaya başlayabilir. Politik nedenler, yaşadığı farklı bölgeler, dini inanç, sosyal ve kültürel etkiler nedeniyle aynı millet, kavim ya da topluma ait kişilerin kullandığı dilde, benzeri şeyler için farklı sözcükler kullanabilir. Bunlar dışında alfabe değişikliği, imla kuralları gibi nedenlerden daha önce kullanılan sözcükler değişime uğrayabilir. Günümüzde dil araştırmalarının gelişmesi, özellikle bilgisayar destekli yapay zekâ ile ilgili çalışmalarda sözcükler hiç olmadığı kadar çok etkili olmaktadır. Uygurlar dünyada yerleşik hayata erken dönemde geçen ve Türk kültür tarihine önemli katkılar sunan boylardan biridir. Bu katkılar içinde el sanatları, resim, minyatür, müzik gibi alanların dışında dil ve edebiyat ön plana çıkmaktadır. Çünkü Uygurlar günümüze kadar pek çok alfabe kullanmışlar, sayısız edebi eserler yaratmışlar ve Uygur Türkçesine ait sözlükler oluşturmuşlardır. Bu makalede günümüze kadar Uygurca ile ilgili yazılmış sözlükler araştırılmıştır ve sözlüklerin bir bibliyografyası oluşturulmuştur.Öğe Memet Tursun Zunun Oqya, Çağdaş Uygur Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü Londra: Uygur Dili Araştırmaları, 2021, 1297s.(Adem ÖGER, 2022) Orhun, MuratUygurca dil bilgisi, yirminci yüzyılın yarısından günümüze önemli ölçüde değişmiştir. Günümüzde Uygur dili grameri üzerine yapılan çalışmaların sayısı nispeten artmış olmakla birlikte, alanda Uygurca dil bilgisi sözlüğünün olmaması dikkatleri çekmiş ve önemli bir eksiklik olarak görülmüştür. İşte bu eksikliği gidermek amacıyla hazırlanan sözlük, 2500 adet gramer terimine ve onların çeşitli anlamlarına doğrudan erişim sağlamaktadır. Sözlük, dil örnekleri ve çok sayıda referans, açık ve özlü tanımlar ve ilgili alanlardaki akademik literatürden uygun alıntılar ile çok sayıda cümle ve fonetik, sözlükbilim ve dil bilgisi, morfoloji ve söz dizim dâhil olmak üzere geniş kapsamlı dilbilgisi çalışmaları sunmaktadır. Ayrıca, Uygurcaya bilinçli ilgi duyan herkese geniş kapsamlı genel bilgi sağlamaktadır. Kitap içeriğine göre Giriş, Sözlük, Ekler olmak üzere 3 bölüme ayrılabilir. Giriş Bölümü: Bu bölümde yazarın Uygur dili ve Uygurca terimler hakkındaki görüşleri, sözlüğü yazma nedeni ve nasıl kullanılması ile ilgili önerisi özet şeklinde yer almıştır. Ayrıca kitabı yazarken görüştüğü ve ziyaret ettiği dilbilimcileri, görüşmek istediği bilim adamlarından, özellikle Mirsultan Osmanof’dan söz etmiştir. Yine bu bölümde Uygurlar, Uygur dili, Uygurcanın kullanım alanı, Uygurcanın lehçeleri, Uygur yazılarına (alfabeler) yer verilmiştir. Sözlük Bölümü: Kitabın önemli kısmını oluşturan bu bölümde, terimler ve sözcükler çağdaş Uygurcanın alfabesine göre sıralanmıştır.Öğe Özbekçe Ünlü Harflerinin Eş Sesli Sözcüklerde Uygurcaya Bilgisayarlı Çevrilmesi(Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2017) Orhun, MuratÖzet: Bilgisayarlı çeviri, dog?al dil işlemelerinde yog? un olarak çalışılan alt dallardan biridir. Batı dillerinde geliştirilen bilgisayarlı çeviri sistemleri gerçek uygulamalarda kullanılırken, Tu? rk dillerinde yapılan çalışmalar araştırma ve geliştirme aşamasındadır. Şimdiye kadar geliştirilen bilgisayarlı çeviri sistemlerinde, başarım oranı yu? ksek olanlar, aynı dil ailesine ait diller arasında gerçekleştirilmiştir. Tu? rk dilleri ailesinde, OÖzbekçe ile Uygurca, dig? er Tu? rk dillerine go? re daha yakın dillerdir. Bazı kaynaklar bu dilleri, bir dilin iki farklı lehçesi oldug? unu belirtmektedir. Bu iki dilde kullanılan u? nlu? ve u? nsu? z harflerin sayısının farklı olmasından dolayı, aynı anlamı veren eş sesli so? zcu? kler farklı yazılır. En o? nemli husus ise, OÖzbek alfabesinde altı u? nlu? harfin bulunmasına rag?men, bunların on farklı sesi go? steriminde kullanılmasıdır. Bu makalede, OÖzbek alfabesinde u? nlu? leri go? stermede kullanılan altı harf ile Uygurcada u? nlu? leri go? stermede kullanılan sekiz u? nlu? harf karşılaştırılarak, eş sesli so? zcu? klerde bulunan OÖzbekçe u? nlu? lerin Uygurcaya çevrilmesi anlatılmıştır.Öğe Özbekçe Ünlü Harflerinin Eş Sesli Sözcüklerde Uygurcaya Bilgisayarlı Çevrilmesi(2017) Orhun, MuratBilgisayarlı çeviri, dog?al dil işlemelerinde yog?un olarak çalışılan alt dallardan biridir. Batı dillerinde geliştirilen bilgisayarlı çeviri sistemleri gerçek uygulamalarda kullanılırken, Tu?rk dillerinde yapılan çalışmalar araştırma ve geliştirme aşamasındadır. Şimdiye kadar geliştirilen bilgisayarlı çeviri sistemlerinde, başarım oranı yu?ksek olanlar, aynıdil ailesine ait diller arasında gerçekleştirilmiştir. Tu?rk dilleri ailesinde, O Özbekçe ile Uygurca, dig?er Tu?rk dillerine go?re daha yakın dillerdir. Bazı kaynaklar bu dilleri, bir dilin iki farklı lehçesi oldug? unu belirtmektedir. Bu iki dilde kullanılan u?nlu? ve u?nsu?z harflerin sayısının farklı olmasından dolayı, aynı anlamı veren eş sesli so?zcu?kler farklı yazılır. En o?nemli husus ise, OÖzbek alfabesinde altı u?nlu? harfin bulunmasına rag?men, bunların on farklı sesi go?steriminde kullanılmasıdır. Bu makalede, OÖzbek alfabesinde u?nlu?leri go?stermede kullanılan altı harf ile Uygurcada u?nlu?leri go?stermede kullanılan sekiz u?nlu? harf karşılaştırılarak, eş sesli so?zcu? klerde bulunan OÖzbekçe u?nlu?lerin Uygurcaya çevrilmesi anlatılmıştırÖğe Qisqiçe Uyğur Örp-Adetliri Qamusu(Adem ÖGER, 2020) Orhun, MuratUygurlar, Türk boyları içinde en erken yerleşik hayata geçen ve medeniyet üreten bir toplumdur. Bundan dolayı sadece Türk kültürüne değil tüm insanlığın gelişimine de önemli katkılar yapmıştır. Çünkü medeniyet ilk önce yerleşik hayatta ortaya çıkar, gelişir ve sonraki kuşaklara miras olarak aktarılır. Şimdiye kadar Uygur kültürü ve örf adetleri hakkında birçok araştırma yapılmış ve akademik makaleler yayınlanmıştır. Ayrıca yapılan bu bilimsel çalışmalara dayanarak bazı görsel ve sesli dokümanlar da oluşturulmuştur. Günümüzde Uygurlar Çin’in siyasi sınırları kapsamında Uygur Özerk Bölgesi olarak adlandırdığı bölgede yaşamaktadır. Bunun dışında, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Afganistan, Avustralya, Avrupa ve Amerika gibi ülke ve bölgelere de farklı dönemlerde göç eden Uygurlar da bulunmaktadır. Genel olarak 2000’li yıllara kadar Uygur kültürü ve gelenek görenekleri ile ilgili yapılan çalışmalar, kısıtlı imkânlara rağmen büyük oranda Uygur Özerk Bölgesi’nde gerçekleştirilmiştir. Ancak günümüzde Türkiye başta olmak üzere farklı ülke ve bölgelerde yaşayan Uygur araştırıcı ve bilim insanları tarafından Uygurların kültürüne, tarihine, diline ve sanatına ilişkin çalışmalar dikkat çekmektedir. Bu çalışmalardan biri de Kaşgar’da dünyaya gelen ve yıllardır Londra’da yaşayan Uygur dilbilimci Memettursun Zunun Oqya tarafından hazırlanan ve Uygur Türkçesi ile Qisqiçe Uyghur Örp – Adetliri Qamusi (Kısaca Uygur Örf ve Adetleri Kamusu) adıyla 2019 yılında Londra Uygur Dili Araştırmaları Merkezi tarafından yayınlanan 2 ciltlik eserdir.Öğe Rule Based Analysis of the Uygur Nouns(Colips Publ, 2008) Orhun, Murat; Tantug, Ahmet Cueneyd; Adali, EsrefThis paper describes the implementation of a rule-based analyzer for Uygur (spoken in Sin Kiang, China) Nouns. We hope this paper will give some contribution for advanced studies to the Uygur Language in Machine Translation and Natural Language Processing. Like all Turkic languages, the Uygur Language is an agglutinative language that has productive inflectional and derivational suffixes. In this work, we implemented a finite state two-level morphological analyzer for the Uygur Nouns by using Xerox Finite State Tools.Öğe Rule Based Solution of Uyghur Future Tense Ambiguity(IEEE, 2010) Orhun, MuratThis paper presents a rule based model for solving ambiguities of the Uyghur future tense. Uyghur is an agglutinative language and a root word can be followed by numerous suffixes simultaneously. Because of this reason, a character of a word may be changed with respect to the type of suffixes that it is has been affixed. In some cases, the analysis of suffixes is not sufficient to categorize the property of a word. This is especially the case with verbs and it is a critical problem in machine translation. Therefore, it is important to consider some other words in a sentence at the same time. In order to categorize verbs which appear in future tenses, some rules have been defined related to some specific words in the sentence and the performance of the model has been evaluated with some sentences.Öğe UYGHUR DICTIONARIES(Adem ÖGER, 2023) Orhun, MuratThe dictionary is the linguistic wealth of a nation and it develops, changes and enriches over time. Dictionary studies are of great importance in researching issues such as a nation's linguistic existence, history and culture. In today's world, dictionary studies are also informative in revealing the relationship of a language with different languages and in determining the extent of communication of that language with other languages. With the development of digital tools that come into play in different fields, computer technology and artificial intelligence applications facilitate the transfer and use of dictionaries to the digital field. In this context, dictionary usage has become more functional thanks to automatic translation processes and text analysis in different languages. When doing dictionary studies on a language, it is a necessity to have the studies on that language neatly at hand. Many articles on Uyghur dictionary studies have been published so far and these have made significant contributions to the literature. This article aims to complement previous studies. This article aims to complement previous studies. For this reason, the relevant literature was reviewed and many dictionaries that were not included in previous studies were identified. As a result of the study, all words identified so far have been analyzed according to categories.|Sözlük bir milletin dil zenginliğidir; zamanla gelişir, değişir ve zenginleşir. Sözlük çalışmaları bir milletin dil varlığı, geçmişi ve kültürü gibi konuları araştırmada büyük önem arz eder. Günümüz dünyasında bir dilin farklı dillerle ilişkisini ortaya koymak ve o dilin diğer dillerle iletişiminin boyutlarını belirlemede de sözlük çalışmaları fikir verici mahiyettedir. Farklı alanlarda devreye giren dijital araçların gelişmesiyle birlikte bilgisayar teknolojisi ve yapay zekâ uygulamaları sözlüklerin dijital alana aktarımını ve bu alanda kullanımını kolaylaştırmaktadır. Bu kapsamda farklı dillerde otomatik çeviri işlemleri ve metin analizleri gibi durumlar sayesinde sözlük kullanımları daha da işlevsel hale gelmiştir. Bir dil üzerine sözlük çalışmaları yapılırken o dille ilgili yapılan çalışmaların derli toplu elimizin altında bulunması bir zarurettir. Şimdiye kadar Uygurca sözlük çalışmaları ile ilgili birçok makale yayınlanmıştır ve bunlar literatüre önemli katkı sağlamıştır. Bu makale daha önce yapılmış çalışmaları tamamlama amacı taşımaktadır. Bu sebeple ilgili literatür taranmış ve önceki çalışmalara girmeyen birçok sözlük tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda şimdiye kadar tespit edilen tüm sözcükler kategorilere göre analiz edilmiştir.Öğe UYGURCA SÖZCÜKLER VE ONLARIN GELİŞİMİ(Hakan YALAP, 2018) Orhun, MuratGünümüz çağdaş Uygur Türkçesinde, Uygurca ya da diğer Türk lehçeleri kökenli sözcükler çoğunluğu oluştursa bile, yabancı dillerden kabul edilen sözcükler ve onların etkileri azımsamayacak derecede bulunuyor. Gün geçtikçe yabancı dillerden kabul edilen sözcükler oranı artıyor. Bunun temel nedenleri, modern yaşamı anlatan ya da çağdaş edebiyatın ihtiyacını karşılayacak yeni Uygurcaya sözcüklerin oluşturulmamasıdır. Uygurcaya özgü yeni sözcükler oluşturmaktansa, yabancı sözcükler Uygurcaya aktarılmıştır. Yabancı dillerden Uygurcaya aktarılan sözcüklerin etkin ve çok kullanışlı olmamasından dolayı, insanlar diğer dillerde kullanılan daha kısa ve etkin sözcükleri tercih etmişlerdir. Uygurlar yoğun olarak Çin’in Sin Kiang Uygur Özerk Bölgesinde ve Orta Aysa Türk cumhuriyetlerinde yaşıyorlar. Bunun dışında Türkiye, Avrupa, ABD ve Avustralya’da yaşıyorlar. Bu neden ile Uygurcaya çok farklı dillerden sözcükler kabul edilmiştir. Faklı bölgelerde yaşayan Uygurlar kendi bölgelerinde kullanılan sözcükleri Uygurca ile beraber kullanmayı tercih ediyorlar. Dolayısıyla çağdaş Uygurcada aynı anlamı veren, ancak farklı dillerden kabul edilen sözcükler kullanılmaya başlanmıştır. Bu makalede, Uygurcaya yeni eklenen yabancı kaynaklı sözcükler analiz edilirken, Uygurların yeni sözcük oluşturma çalışmaları örnekler ile anlatılmıştır|In contemporary Uyghur language, though Uyghur or other Turkic origin words have majority in percentage, still adopted words from other languages have effects that cannot be neglected. The usage of adopted words is increasing continuously. Reasons of these situations are, cannot be created new Uyghur words that describe contemporary life or satisfy modern Uyghur literature perfectly. Instead of creating new words, some foreign words have been translated into Uyghur language. Because of some translated words not effective or usable, people prefer to use more effective or short foreign words directly. Uyghurs live in the Sinkiang Uyghur Autonomous Region in China and Turkic republics in the Central Asia mainly. Except these, Uyghur live in Turkey, Europe, USA and Australia. Therefore, many words accepted into Uyghur language. Uyghurs live in different regions in the world and prefer to use local language with Uyghur language together. Because of this reason, there are many adapted words began to be used in contemporary Uyghur language even those words have the same meaning. In this article, adapted words analyzed in Uyghur language and some efforts about creating new words explained briefly
